به کارگیری قواعدپژوهشی درمقاله ی علمی | ... | |
مقدّمه: امروزه فعالیتّهای متعدّدی درجوامع علمی انجام می شود.بخشی ازاین فعالیّتهادرعین این که اهداف وروشهای خاصّ خودرادارندبه نوعی علمی به حساب می آیندامّاپژوهش فرایندپردازش اطلّاعات است،فرایندی نظام مند،متعلّق به گستره ی خاصّی ازعلوم دربرخوردبایک مسأله ودارای هویّت جمعی که به نوآوری می انجامد.به جرأت می توان گفت که همه ی پیشرفت های علمی،صنعتی،پژوهشی،تکنولوژ ی وجامعه شناسی برپایه ی تحقیق وپژوهش استواراست.اصلی ترین ومهّمترین شیوه ی ارائه ی نتایج یک مطالعه وتحقیق،نگاشتن آن به صورت علمی وبارعایت قواعدپژوهشی است ومحقّقی درصحنه ی تولیدوانتشارعلمی موفّق است که بتواندنتایج پژوهش خودرادرمجلّات معتبرپژوهشی به چاپ برساندواین امرمحقّق نیست مگربابه کارگیری اصول وقواعدصحیح پژوهشی. اکنون این سؤال مطرح است که منظورازقواعدپژوهشی چیست.قواعدپژوهشی مجموعه ی بایدهاونبایدهایی است که درنگارش یک تحقیق رعایت می شود. قواعدپژوهشی اززمانی که به تحقیق به چشم یک اثرعلمی ماندگارنگریسته شدبه صورت یک قانون علمی تدوین شده وتاکنون کتابها،مقالات وجزوات فراوانی پیرامون آن نوشته شده است ازجمله کتاب روش تحقیق آقای مجیدطرقی وکتاب روش تحقیق آقای حسن یوسفیان ولی دراین مقاله سعی شده است به منظوربالابردن سطح آگاهی پژوهشگران گرامی درزمینه ی نگارش مقالات طبق اسلوب صحیح نگارش بابه کارگیری قواعدصحیح آن این قواعدبه صورت خلاصه،منسجم،دسته بندی شده وبه دورازحاشیه پردازی تدوین شود،امیداست مثمرثمرباشد. اصولانوشته هادرقالبهای متنوّع کتاب،مقاله ،جزوه،دل نوشته،روزنامه،ماه نامه وپایان نامه یارساله وغیره…نوشته می شوندکه هرکدام درعین دارابودن ویژگیهای مشترک دارای قواعدویژه وخاصّ خودنیزهستندکه دراین مقاله به شیوه ی نگارش یک مقاله ی علمی بارعایت اصول وقواعدصحیح آن پرداخته شده است که مقاله ی علمی،خودبه انواع مقاله ی علمی-پژوهشی(مقاله هایی که رویکردتولیدعلم ونظریّه پردازی درآنهامطرح است ویک حرف جدیدی مطرح می شود)،علمی-ترویجی(مقاله ای که یک تتبّع خوب درآن شکل گرفته،ضمناًتولیدونقدعادلانه انجام می شود{جمع آوری+نقدوبررّسی} وعلمی-تخصّصی(برای قشرخاصّی نوشته می شود«همان استقراء تام است» تقسیم می شود. هرمقاله ی علمی ماننددیگرنوشته هادارای محتوی ومتن وهمچنین ساختاروشکل ظاهری است.ابتدابه چگونگی نگارش محتوی و متن می پردازیم: یکی از مهّمترین ابعاد یک مقاله ی علمی، محتوای علمی و ارزشمندیِ کیفی آن است. مقاله باید یافتههای مهّمی را در دانش بشر گزارش نموده و دارای پیامی آشکار باشد؛ بنابراین قبل از تهیّه ی مقاله، محقّق باید از خود بپرسد که آیا مطالب او آنقدر اهمیّت دارد که قابل انتشار باشد؟ آیا دیگران از آن بهره خواهند برد؟ و آیا نتایج پژوهش او کار سازبوده ومشکلی ازجامعه راحل خواهد نمود؟محتوی بایدازنظرعلمی موردتأییدباشدکه این کاربایدیاازطریق برهان واستدلال باشدیاازطریق مستندسازی.ازنظرتحقیقی بایدمحتوی ازیک توصیف ویک تحلیل برخوردارباشد. در اینجا به چندین اصل مهّم از اصول و معیارهای محتوایی مقاله ی علمی اشاره میگردد که توجّه به آنها قبل از تهیّه ی مقاله به ارتقای کیفیت آن کمک مینماید. 1:کشف مجهول:اساسیترین محور علمی یك پژوهش علمی آن است كه مجهولی را روشن كند. اساساً هر پژوهش علمی در پی پاسخگویی به پرسشهایی است كه تاكنون برای مخاطبان كشف نشده است. 2: منطقی بودن:منطق، راه درست اندیشیدن (تصوّر) و روش صحیح استدلال آوردن (تصدیق) را میآموزاند. (مطهری، 1372، ص21) محقّق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوی و نتیجهگیری داشته باشد. قواعد تعریف، طبقهبندی، استنباطهای قیاسی و استقرایی، روشهای مختلف نمونهبرداری و غیره همه از ویژگیهای منطقی یك مقاله ی علمی است كه محقّق باید به آنها توجّه داشته باشد. 3: انسجام و نظاممندی:مرتبط بودن اجزای مختلف مقاله با همدیگر و تناسب داشتن با عنوان و همچنین ارتباط عناوین فرعی با یكدیگر از جمله مواردی است كه به تحقیق، یكپارچگی و انسجام میبخشد. بنابراین، محقّق باید عناوین فرعی مقاله ی خود را با نظمی منطقی از یكدیگر مجّزا و ارتباط بخشها را مشخّص نماید. 4: كاربردی بودن:هر پژوهش علمی باید همسو با نیازهای اساسی جامعه ی علمی خود باشد و درصدد حلّ آنها برآید. در نتیجه، باید از طرح موضوعاتی كه از اولویّت تحقیقی برخوردار نیستند و جامعه ی علمی به آنها نیاز ندارد، خودداری شود. 5: پرهیز از حاشیهنویسی و تمركز بر مسئله ی اصلی:محقّق باید در مقاله ی خود از حاشیهروی و زیادهگویی افراطی پرهیز كند همانطور كه نباید خلاصهنویسی او به حدّی باشد كه به ابهام و ایهام منجر شود و مقصود او را ننمایاند. 6:متكی بر چهارچوب نظری:هر رشته ی علمی، متشكل از نظریّهها و قوانینی است كه مورد اتّفاق صاحبنظران آن علم است. بنابراین، یافتههای به دست آمده در تحقیقات میدانی یا توصیفی نباید با اصول و مبانی دینی و همچنین با قوانین كلّی آن رشته ی تخصصّی منافات داشته باشد. 7:اجتناب از كلّیگویی:هدف نهایی علم، صورتبندی یك نظریّه و تبیین كردن یكی از اصول مهّم نظریه است. از این رو، محقّق باید بتواند مباحث علمی خود را به روشنی توضیح دهد و با زبانی گویا آن را تبیین و از كلّیگویی پرهیز كند. 8:پرهیزازتکرار:به کاربردن واژه هاوجملات تکراری باعث ایجادخستگی درخواننده وپایین آمدن کیفیّت مقاله می شودلذاجدّاًبایدازاین کارخودداری شود. 9: خلاقیّت و نوآوری:هر تحقیق علمی زمانی میتواند در ارتقای سطح دانش، مؤثّر باشد كه از فكری بدیع و خلّاق برخوردار باشد. مقالاتی كه به جمعآوری صرف بسنده میكنند، نمیتوانند سهم عمدهای در پیشرفت دانش بشری داشته باشند. هدف از بیان روش آن است كه به گونهای دقیق، چگونگی انجام پژوهش گزارش گردد تا خواننده بتواند آن را تكرار نماید و همچنین درباره اعتبار نتایج داوری كند. بنابراین، مؤلّف باید همه ی مراحل اجرا، از جمله آزمودنیها (جامعه مورد مطالعه و ویژگیها و مشخصات آنان و انتخاب و تعداد آنان)، ابزارها (پرسشنامه، مصاحبه یا…)، طرح پژوهش و شیوه ی اجرا و تحلیل دادهها را در نظر بگیرد. وامّاشکل وساختارظاهری یک مقاله ی علمی: به طور کلی هر مقاله ی علمی به ترتیب شامل اجزای اصلی زیرمی باشد: 7:بدنه ی اصلی (یاهمان محتوی) 7:نتیجه گیری (Results) عنوان مقاله اولین بخش یک مقاله ،عنوان است که باید اشتراکاتی با موضوع اصلی تحقیق داشته باشد به عبارتي بايد مفهوم اصلي پژوهش را نشان دهد و به طور خلاصه مضمون اصلي پژوهش ومتغيّرهاي اصلي و رابطه ی آنها را با هم مشخّص كندو به شکلی جذّاب جملهبندی شده باشد. نکات زیر در انتخاب عنوان مقاله قابل توجّه هستند: چکیده چکیده آینه ی تمام نماوفشرده ی مقاله است.آخرین مطلبی است که نوشته می شودولی درابتدای مقاله قرارمی گیرد. چکیده محصول کارامّانتیجه گیری نیست هرچندگزارش نیست امّاشبه گزارش است. پس از عنوان بیشتر از سایر بخشهای یک مقاله خوانده می شود متن بسیاری از مقاله ها به طور کامل در دسترس نیست و گاهی فرصت برای خواندن تمام مقاله وجودندارد از این رو چکیده ی مقاله اهمیّت زیادی دارد. در اکثر مجلّات تعداد کلمات چکیده 150 تا 250 کلمه محدود است. هرچکیده مشتمل بردودسته ازشرایط است:ماهوی وشکلی. ازشرایط ماهوی آن این است که: قسمت های مختلف مقاله شامل مقدّمه، اهداف، روشها و نتایج تحقیق به صورت خلاصه درآن ذکر می شودو چهار بخش اصلی در متن چکیده وجود دارد : انگیزه و بیان مسئله : چرا ما به مسئله ی حاضر اهمیت می دهیم؟ در تحقیقات انجام شده چه موضوعی بوده است که فاصله ای را ایجاد کرده است؟ روش ها / رویه ها / راهکار ها : دقیقا شما چه کاری کردید تا به نتیجه رسیدید؟ ( مثال: با ۱۷ دانش آموز مصاحبه کردیم، ۲۵ آزمایش را انجام دادیم، ۵ اثر ادبی را تجزیه و تحلیل کردیم) نتایج / دستاوردها/ محصولات : به عنوان نتیجه و محصول کاری که با روش بیان شده انجام شده است چه چیزی یافته اید / یاد گرفته اید/ ایجاد کرده اید. نتیجه گیری / مفاهیم : در پایان با توجه به مسئله ای که بیان گردید، بزرگترین یافته ی شما برای درک بهتر و پیشبرد موضوع تحقیقاتی چه بوده است؟ نکات کلیدی نوشتن چکیده: الف)یک پیش نویس از چکیده بنویسید:از مواردی که هایلایت کرده بودید استفاده کنید و یک پیش نویس از موارد کلیدی تحقیق بنویسید، با چه پیشینه ای و با چه روشی چه کاری انجام شده است و چه دستاورد کلی ای داشته است؟عبارت هایی که برجسته کرده بودید را عینا کپی نکنید، متن چکیده یک متن مستقل است و بهتر است آن را از نو بنویسید. ب) موضوع اصلی را گم نکنید:توجه داشته باشید که یک مقاله فقط یک موضوع اصلی دارد، ممکن است چندین موضوع کوچک فرعی نیز داشته باشید اما همواره تمرکز شما باید بر روی موضوع اصلی مقاله باشد. شما چکیده را می نویسید تا نکات اصلی و برجسته ی تحقیق را در چند خط به خواننده ارائه کنید. در هنگام نوشتن چکیده از کلمات و جملات واضح و قوی استفاده کنید. توجّه کنید که شما یک چکیده از یک مقاله ی علمی می نویسید، لذا بر روی واقعیّات تکیه کنید و ساده و کوتاه بنویسید. در متن شما باید یکپارچکی وجود داشته باشد، جملات قبلی و بعدی از نظر سیر موضوعی باید خط مشی مشخّصی را دنبال کنند که همان موضوع اصلی تحقیق است. ج)متن پیش نویس را جهت ویرایش و نهایی شدن آماده کنید:حتما متن نهایی را یکبار دیگر بخوانید و آن را از نظر نگارش، غلط های املایی و گرامری و دستوری بررسی کنید و نسخه ی نهایی را آماده کنید د)چکیده را با متن مقاله مقایسه کنید:چکیده ی شما مجددا باید با موضوعات مطرح شده در مقاله همخوانی داشته باشد و نمایشی کوتاه و مختصر و مفید از آن چیزی باشد که در سرتاسر مقاله به آن پرداخته شده است. وازشرایط شکلی آن این است که:ازبالای صفحه به عرض4سانتی مترپایین آمده،درسمت راست نوشته می شودچکیده،دونقطه گذاشته و1سانتی مترپایین آمده ازطرف راست صفحه 50/1سانتی مترفاصله گرفته وشروع به نوشتن می شود.12الی14سطرنوشته می شود بعدازاتمام سطرها1سانتی مترفاصله داده واژگان کلیدی نوشته می شود.1سانتی مترازواژگان کلیدی فاصله داده ومشخصّات محقّق نوشته می شود،چنانچه ازپایین صفحه به اندازه ی چندسطرفاصله بودازپایین صفحه 2سانتی متررهاکرده به طرف بالانوشته می شود. بالای صفحه ی چکیده، هوالعلی نوشته می شود،درقسمت پایین، عنوان مقاله وسپس نام ونام خانوادگی محقّق یامحققّین. آسیب های چکیده: 1:تبدیل چکیده به فهرست:چکیده هرگزمروری برمباحث مقاله نیست. 2:تبدیل چکیده به طرح مسأله:برخی افراددرچکیده بهشرح وتفصیلموضوع مقاله می پردازندکه نادرست است.البتّهبیان اجمالی مسأله ازمباحث چکیده استنه این که اهمّ مطالب چکیدهبرمحوربیان مسأله بناشده باشد. 3:ارجاع به مآخذ:رویکردی بامعرّفی منابع ومآخذدرچکیده نادرست است. 4:بیان خطابی:ادبیّات چکیده بایدهمانندادبیّات مقاله باشدواستفاده اززبان انگیزشی،بیان شعارگونه،گزاف گویی وخطابه درشأن مقاله ی علمی نیست. دلایل عدم پذیرش چکیده ی یک مقاله در نشریات علمی واژگان کلیدی مقدّمه بدنه ی اصلی یامحتوی بدنه عبارت است ازمراحلی که محقّق گام به گام جلومی رودتابه اثبات فرضیّه ی خودبرسدیابه سؤال اصلی جواب دهد.محتوی بایدازنظرعلمی موردتأییدباشدوازنظرتحقیقی ازیک توصیف ویک تحلیل برخوردارباشد.دربدنه دوگونه سخن بیان می شود:یانقل قول مستقیم است یانقل قول غیرمستقیم.مرسوم نیست حجم مقاله هابیش ازیک سوم به صورت نقل قول مستقیم باشد.نحوه ی آدرس دهی نقل قول درمقاله علمی،درون متنی است(نام خانوادگی،سال نشر،صفحه)ممکن است مجبورشویم مطالبی رااضافه کنیم مثلاَ:ممکن است کسی راکه ازوی نقل قول می کنیم درآن سال سه کتاب نوشته باشددراین صورت(نام خانوادگی،سال،(الف،یاب یاج )صفحه)،ممکن است کتابی ده جلدداشته باشددراین صورت(نام خانوادگی،سال،(الف،یاب یاج )جلد،صفحه)،چنانچه نام ونام خانوادگی یکی باشدازسال آن تفکیک می شوندواگرمطلب شخصی که ازاونقل قول می شودنیم یایک یادوسطرباشدداخل خودمتن بدون هیچ تغییری درقلم واردمی شودوچنانچه ازدوسطربیشترباشدمطالب چپ چین شده باقلم ریزترداخل گیومه گذاشته می شود. به طورکلّی متن مقاله با رعایت هفت قانون زیر از مقدمات شروع شده و به بیان نتایج ختم میگردد: ابتدا مطلب توسط خود مؤلّف بسیار خوب و عمیق فهمیده شود.جملات شکل دهنده به متن هر چه کوتاهتر و بهتر باشد. پاراگرافها باید هسته ی مفهومی متمرکز و شفاهی داشته باشند.لغات باید حساب شده و با وسواس منطقی انتخاب شوند . به خصوص در نوشتن مطلب پیچیده تر .تبویب (باب باب کردن) مطالب پراکنده تحت یک عنوان ، روش خوبی برای نظم دادن به متن است.انسجام منطقی متن باید رعایت شود.استفاده از مثالهای روشن و مطالعات موردی نباید فراموش شود. در این بخش، محقّق وارد اصل مسئله میشود و باید با توجّه به موضوعی که مقاله در پی تحقیق آن است ، عناوین فرعیتر از هم متمایز گردند. محقق در تبیین این قسمت از بحث، باید اصول مهّم قواعد محتوایی مقاله را مورد توجّه قراردهد و سعی کند آنها را مراعات نماید؛ اصولی مانند: منطقی و مستدل بودن، منظم و منسجمبودن، تناسب بحث با عنوان اصلی، ارتباط منطقی بین عناوین فرعیتر در مسئله، خلاقیّت و نوآوری در محتوا، اجتناب از کلیگویی، مستندبودن بحث به نظریههای علمی و دینی، جلوگیری از حاشیهروی افراطی که به انحراف بحث از مسیر اصلی میانجامد و موجب خستگی خواننده میشود و همچنین پرهیز از خلاصهگویی و موجزگویی تفریطی که به ابهام در فهم میانجامد، رعایت امانت حقوق مؤلّفان، اجتناب از استناددادن به صورت افراطی، توجّهداشتن به ابعاد مختلف مسئله و امثال اینها. نتیجه-گیری فهرست-منابع در پایان لازم است کلیه ی منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند، به شیوه ای مطلوب ذکر شوند. شیوه ی نگارش منابع در نشریات مختلف متفاوت است و بهتر است از راهنمایی این نشریات و شرایط نگارش مقالات کمک-گرفته-شود. به یاد داشته باشیم که قبل از ارسال چکیده ی مقاله ی خود به یک مجله، ابتدا فرم نحوه ی نگارش مقاله را از آن مجله دریافت نموده و چکیده ی خود را در قالب آن فرم، تهیّه و تایپ نماییم (به عنوان مثال تعداد کلمات، فونت، تعداد خطوط، فاصله ی خطوط از کناره های صفحه و…) امروزه تقريبا اكثر مجلات علمي، مقالات خود را به صورت تايپ شده ميپذيرند، بدين روي و براي تكميل شدن بحث، براي آشنايي مؤلّفان محترم، برخي از اصول تايپ، بيان ميگردد: ه) عناوين فرعيتر با شمارههاي تفكيك كننده 1.1، 2.1 و… با قلم لوتوس سياه، شماره سيزده تايپ ميگردد.) متن مقاله با قلم لوتوس نازك، شماره چهارده تايپ شده و ابتداي هر پاراگراف يا بند با كمي تورفتگي (اشپون) با فاصله 5/0 سانتي متر آغاز ميگردد.. بایسته های اخلاقی پژوهشگر: 1:نویسنده بایدبه آنچه می نویسداعتقادکامل داشته باشدومطلب راباصمیمیّت وصداقت بنویسدتابردل بنشیند. 2:درهمه حال عفّت کلام خودراحفظ کندوازدایره ی اصول وموازین اخلاقی خارج نشودوهمواره انصاف ومروّت رامدّنظرداشته باشد. 3:ازتملّق وچاپلوسی بپرهیزد. نتیجه: تاریخ علم وتوسعه ی جوامع بشری گویای آن است که توسعه وپیشرفت علوم درنیمه ی قرن بیستم به مراتب بیشترازپیشرفت آن هاازبدوپیدایش تاپایان نیمه ی اوّل این قرن بوده است ازاینرواستفاده ازروش صحیح تحقیق ودقّت درپی گیری مراحل تحقیق علمی موجبات بهره برداری درست ازامکانات وداده هارافراهم ساخته ودست یابی به نتیجه ی مطلوب راعملی می سازد. Bottom of Form فهرست منابع ومآخذ: 1:اسحاقی،حسین،اصول ومهارتهای پایان نامه نویسی،نشرهاجر،قم،بهار91. 2:پیشوایی،مهدی،کلیّاتی درباره ی فنّ نویسندگی،فصلنامه ی پژوهشی حوزه،شماره ی سوم وچهارم. 3:تسبیحی،پروانه،آموزش کارگاهی روش تحقیق-مقاله نویسی. 4:طرقی،مجید،درسنامه روش تحقیق،نشرهاجر،چاپ پنجم،بهار1388. 5:مهاجری،علیرضا،مبانی روش تحقیق،تهران،چاپ دوم،زمستان1386. سایت اینترنتی:www.SID.ir
صفحات: 1 · 2
[شنبه 1394-04-06] [ 08:53:00 ق.ظ ]
لینک ثابت
|