مواردي که حالتهاي روانی زن و مرد را در هنگام انعقاد نطفه، به سوي معنویات سوق می دهد، عبارتند از:

الف) دعا کردن

یکی از اعمال قبل از انعقاد نطفه، دست به دعا برداشتن پدر و مادر است. دعا براي گرایش کودكب ه نماز، آغازین قدم است که پدر و مادر، آن را از معبود متعالی و خالق خویش می خواهند. این دعا در سیره پیامبران و مردمان رشد یافته، به خوبی جلوه گر است.[2]  در دعاي حضرت زکریا آمده است :

«زکریا، پروردگارش را خواند که خدایا به من از نزد خود فرزندي پاکیزه ببخش که تویی شنونده دعا.»[3]

از این آیه مبارکه چنین برمی آید که درخواست فرزند و نسل پاك، سنت و روش انبیاي گرامی است و ارزش ذریه و فرزندان، به پاکی آنهاست.[4]

دعایی مخصوص فرزندان وجود دارد که در بخشی از دعاي امام سجاد (علیه السلام)جملاتی از آن چنین آمده است:

«اي خداي من، بر من منت گذار و فرزندان مرا به من ببخش. بر من منت گذار و از نعمت صلاح و صواب محرومشان مساز و مرا از صلاح عقیدت و حسن تربیتشان بهره مند فرماي… پروردگارا، به من در تعلیم و تربیتشان کمک کن که در حقشان نیکویی کنم.»[5]

ب) یاد خدا و معصومین (علیهم السلام)

بعد از دعا کردن، زن و مرد وضو بگیرند و دو رکعت نماز به جاي آورند. همچنین حمد خداي سبحان و صلوات بر نبی اکرم و خاندان عصمت و طهارت(صلوات الله علیهم) را همواره بر زبان داشته باشند. یاد خداوند بزرگ و عزیز، موجب آرامش قلب می شود و در فرزند، اثر مثبتی خواهد داشت.[6]

شایسته است پدران و مادران به پیروي از سیره رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) ، چهل روز پیش از انعقاد نطفه، شرایط ویژه اي را مهیا نمایند. پس از انعقاد نطفه در رحم مادر، دوران بارداري و نهُ ماه انتظار آغاز می گردد.

2-1-1-4- دوران بارداري

یکی از مهمترین مراحل تربیت فرزند، دوران بارداري است. در این دوره، ساختمان روانی و جسمانی کودك پی ریزي می شود و اسلام در تربیت کودك، از آغاز تا انجام این دوره توجه داشته است.[7]

مادر در این دوره، نقش بسیار مهمی دارد. کلمه « ام» که در قرآن و روایات آمده، به معناي ریشه و سرچشمه است و به این دلیل که کودك، نُه ماه در رحم مادر است و تمام نیروي جسمی و روحی خود را از وجود مادر می گیرد و از جسم و جان او می کند ، از او نسبت به کودك تعبیر به « امُ» شده است.[8]

مدت اقامت نطفه در صلب پدر، بسیار کوتاه، ولی در رحم مادر نزدیک به 270 روز است. به همین دلیل، اثرپذیري کودك از مادر بیشتر است و اسلام نیز براي مادر نقشی ویژه تعریف نموده است.

مادر در دوران بارداري، باید آرامش روحی و معنوي داشته باشد. براي مثال، حضور در مجلس معصیت، در روحیه مادر اثر می گذارد.[9] همچنین نباید از هر غذایی که میل و طبعش اقتضا می کند، استفاده نماید. چه بسا از منبع حلالی تهیه نشده و آثار بدي براي او و فرزندش به همراه داشته باشد.

فرزندان مادرانی که اخلاق اسلامی را رعایت می کنند، از وقار و ادب برخوردارند و کانون مهر و محب تو عاطفه و عشق اند، در رحم از این ویژگیها مایه می گیرند.[10]

از مسایل شگفت انگیزي که از گذشته تا امروز، پذیرفته شده و مورد قبول دانش و تجربه دقیق بشري است، قانون وراثت است. این قانون بیان می دارد که بسیاري از صفات و ویژگیهاي پدر و مادر، از زمان پیدایش نخستین سلول حیات فرزند در سازمان وجود پدر، تا انتقال به رحم و گذراندن مراحل رشد، به کودك آنان ارث می رسد و این صفات و ویژگیها، پس از ورود کودك به این جهان، آرام آرام و پابه پاي رشد و ترقی او، آشکار و شکوفا می گردند.

اگر پدر و مادر براي رسیدن فرزند خویش به سعادت بکوشند، عبادتی بزرگ نموده و از منافع ابدي ازدواج، بهره گرفته اند و اگر عامل شقاوت او شوند، از شجره طیبه ازدواج، سودي نبرده اند.

اگرچه وراثت، عامل مهمی در شکل گیري زندگی انسان است، ولی قدرت تربیت نیز بسیار است و ممکن است بر وراثت نیز تأثیر بگذارد. به هر میزان که عامل تربیتی، قويتر باشد، اثر بیشتري بر خصیصه ها وصفات ارثی خواهد داشت.

افرادي که با نقیصه هاي وراثتی به دنیا می آیند، بر اثر عامل تربیت، می آموزند که با وجود این نقص، زندگی خوبی داشته باشند. مانند فردي که با دستهاي فلج به دنیا می آید و یاد می گیرد که تواناییهاي دیگرش را به کار گیرد و با انگشتان پا بنویسد و نقص و نارسایی دست را جبران کند.[11]

پس در نتیجه مادر و شرایط روحی و معنوي او در دوران بارداري نقش مهمی در شخصیت فرزند دارد. این تأثیرگذاري در کودك، به صورت بالقوه است و به فعلیت رسیدن آن، گذشته از قانون وراثت، به تربیت و اراده و اختیار کودك در تمام مراحل زندگی نیز بستگی دارد.

حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند : «إذا کَرُمَ أصلُ الرَجُلُ کَرُمَ مَغیُبهُ و محضَرُهُ ؛ وقتی اصل و ریشه انسان خوب و شریف باشد نهان و آشکارش خوب و شریف است.» [12]

حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:«ایُّها النّاسُ اِیاکُم و خَضرأ الدِّمَن. قیل«یا رسول الله و ما خَضرأ الدِّمَن»قال:«المرأهُ الحسنا فی مَنَبتِ السوء» ای مردم از گیاهان سبز و خرمی که در مزبله رشد کرده اند بپرهیزید! گفته شد: ای رسول خدا! منظور از این جمله چیست؟ در پاسخ فرمود: دختر زیبایی که در خانواده بد رشد کرده باشد».[13]

2-1-1-5-تغذیه حلال

مساله ای که خانواده ها باید به آن توجه داشته باشند غذای سالم می باشد چرا که غذا در ساختن شخصیت انسان موثر است، زیرا تبدیل به انرژی و نیرو می شود و ماشین وجود آدمی را به حرکت در می آورد و به شکل کار و عمل جلوه می کند و در قیامت نیز به شکل مناسب تجسم پیدا خواهد کرد. پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:« هر کس لقمه حرامی بخورد تا چهل شب نمازش مقبول و تا چهل روز دعایش مستجاب نخواهد شد و هر گوشتی که از حرام روییده شود آتش به آن اولی است در صوررتی که یک لقمه نیز در روئیدن گوشت دارد.»[14]

بنابراین غذای حلال و رویش بدن از حلال یکی از پر اهمیت ترین نقش ها  را  در سعادت انسان دارد. چنان چه غذای حرام و رویش بدن از آن یکی از بدترین اثرات منفی را در نفس می گذارد و شرطی قوی جهت شقاوت است و به جهت همین نقش اساسی حلال است که افضل عبادات شمرده شده است . «عبادت هفتاد جزء است بهترین آن طلب حلال است.»[15]

طلب حلال عبارت است از عبادتی که در شعاع آن اوامر بسیاری انجام گرفته و نواهی بسیاری ترک شده است. زیرا درآمد حلال مستلزم این است که دستورات عقل و شرع کاملا رعایت شود. روی این اساس، غذای حلال غالبا آمیخته با ترک دروغ، خیانت، مکر و حیله و همراه نبودن سخط خداوند است. بنابراین لقمه حلال جوهره  افعال شایسته و نیت انسانی می باشد و به همین جهت اثر معنوی خود را بر رویش بدن و استعدادها و غرایز می گذارد و اعضا و جوارح روئیده از حلال مایل به حلال خواهد بود. بنابراین زن در هنگام بارداری چنان چه این امر مهم را رعایت کند و مرد خانه با تهیه غذای حلال زن را در این امر یاری کند نه تنها جسم کودک رشد سالم مادی خواهد داشت بلکه از رشد نورانی در استعدادها و مراتب نفس برخوردار خواهد شد.[16]

[1] محمدي ري شهري، محمد، میزان الحکمۀ،ترجمه حمیدرضا شیخی، بیجا، انتشارات دارالحدیث،1377،.ص 95

[2] حجتی، سید محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت، ص 65.

[3] «هناَ لک دعا زکرَیا ربه قاَل رَب هب لی من لَّدنک ذرُیۀ طًیبۀ إَِّنک سمیع الدعآء»؛آل عمران،38.

[4] مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ،ج 2،ص 402

[5] صحیفه سجادیه، ترجمه جواد فاضل، تهران، انتشارات سبحان، 1385،دعاي بیست و پنجم،ص 182.

[6] میخبر، سیما، ریحانه بهشتی یا فرزند صالح،قم، انتشارات نورالزهرا(س)، 1382،ص 54

[7] . حجتی، سید محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت، ص 145.

[8] انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام ، ص 70.

[9] میخبر، سیما، ریحانه بهشتی یا فرزند صالح، ص 77.

[10] انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام ،صص 437 و 436.

[11] قائمی امیري، علی، تربیت و بازسازي کودکان،بیجا، انتشارات امیرکبیر، بیتا،ص 52

[12] خوانساری ، جمال الدین محمد ، شرح غررالحکم و دررالکلم ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1336، ج3،ص188.

[13] . حر عاملی ، محمد بن حسن ، وسایل الشیعه ، قم ، مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، 1409 ه.ق.ج14، ص29.

[14] مجلسى ، محمد باقر ، بحار الأنوار ، بيروت ، دار احیاء تراث عربی ، چاپ دوم ، 1403 ه.ق،ج66، ص314.

[15] - مجلسى ، محمد باقر ، بحار الأنوار ، ج103، ص7، روایت25.

[16] امین زاده،محمد رضا ، فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی،تهران، نشر امام علی(علیه السلام)،1374.  ص306.

صفحات: 1 · 2