1) بطور كلي بهترين روش مبارزه با چاقي كاهش مواد غذايي دريافتي و انجام فعاليت ورزشی مستمر و روزانه مي باشد. جهت كم كردن ورودي كالري به بدن توصيه مي شود مصرف كالري روزانه را با ميزان نياز انر‍‍‍ژي كه صرف فعاليتهاي روزمره مي شود هماهنگ نمائيد. جهت اين امر لازمست با رجوع به جداولي كه ميزان كالري مورد نياز روزانه را در سنين مختلف و حالات گوناگون ارائه كرده و مقايسه آن با ميزان انرژي موجود در هر غذا، بین ورودي انرژي (خوراك) و خروجي آن (فعاليت ) تعادل برقرار كرد.
2) عادت دادن به كم خوردن و حذف وعده غذايي نهار و محدود شدن زمان تغذيه به اول روز (صبحانه) و اول شب (شام) و پرهيز از تنوع خواري و مصرف اقلام متعدد و متنوع در یک وعده غذايي و اجتناب از ريزه خواري و جزء خواري از توصيه‌هاي ديگري است كه لازمست رعايت گردد. تنوع خواري از ديدگاه طب اسلامي سبب بهم خوردن نظم دستگاه گوارش و اختلال در هضم غذا مي شود و از رموز طول عمر، مصرف غذاهاي ساده با تنوع كم در وعده غذايي است همچنين وعده هاي متعدد و كوچك (ريز خواري) سبب استهلاک دستگاه گوارش و بروز اختلال عملكرد جهاز هاضمه مي گردد و اين دقيقاً همان چيزي است كه عامل درصد بسياري از مشكلات گوارش جامعه امروز است.
3) تا وقتي اشتها به خوردن غذا نداريد تغذيه ننمائيد و هميشه شروع غذا خوردن بعد از تحريك اشتها باشد نه از سر عادت و در ساعات خاص.
4) بعد از انجام فعاليتهاي سنگين و ورزشهاي خسته‌ كننده پس از يك تا دو ساعت مصرف غذا را به تأخير بيندازيد و اجازه دهيد فعاليتهاي بدني به حالت طبيعي خود برگردد تا هضم و جذب غذا با تمركز كامل انجام شود.
5) در موقعي كه اضطراب و دلشوره داريد از مصرف اقلام غذايي بپرهيزيد و سعي كنيد غذا در محيطي آرام و بدون سر و صدا ميل شود. حتي از نگاه كردن به تلوزيون و صحبت كردن با ديگران موقع ميل غذا، اجتناب نموده، به غذايي كه مي‌خوريد نگاه كنيد و به آرامي و آهستگي غذا را بجويد و بدون عجله ميل نماييد. اهميت اين موضوع بحدي است كه طبق فرمايش معصومين، مدت زماني كه سر سفرۀ غذايي مي‌نشينيم، جزو عمر ما محسوب نمي‌شود و اين تشويقي است كه انسان غذا را با آرامش و حوصله و صرف بيشتر وقت ميل كند. تند غذا خوردن سبب ترشح ناقص آنزيم‌هاي گوارشي شده و اختلال هضم رخ مي‌دهد. حتي ايستاده غذا خوردن و ميل كردن غذا پشت ميز و صندلي و در حاليكه كفش به پا داريم نيز از عوامل بروز اختلال عملكرد جهاز هاضمه مي‌باشد.
6) دست كشيدن از غذا قبل از سیري كامل نيز توصيۀ مهم طب اسلامي است و از اركان طول عمر محسوب مي گردد.
7) خوابيدن پس از مصرف غذا، خصوصاً صبحانه و شام، مضر بوده و اختلالات هضمي به دنبال دارد.
8) شستن دست و صورت قبل از غذا خصوصاً با آب سرد، موجب تحريك بهتر اشتها و تقويت عملكرد هضم خواهد شد.
9) بهتر است از مصرف همزمان ميوه با غذاها پرهيز نماييم. تنها ميوه‌اي است كه لازم است همراه غذا ميل شود، زيتون مي‌باشد. و سايرميوه‌‌هاحتماً بايد با فاصله زماني از غذا، ميل شود.
10) پرهيز از نوشيدن مايعات نيم ساعت قبل از غذا تا يك ساعت بعد از آن، از توصيه‌هاي ديگري است كه با تنظيم عملكرد دستگاه هاضمه، به تنظيم وزن بدن كمك فراوان مي‌كند. خصوصاً به افراد چاق توصيه مي‌شود از مصرف قهوه نيز بطور كلي بپرهيزند چرا كه روند درمان را مختل مي‌نمايد.
11) جهت كم شدن اشتهاء به غذا در افراد چاق توصيه مي‌شود دست کم ربع ساعت قبل از مصرف وعدۀ غذاي اصلي، از يك غذاي ساده ميل نمایند؛ خصوصاً اگر مقداري كشك استفاده شود در كاهش اشتهاء اثر چشمگيري خواهد داشت.
12) از مهمترين عوامل تحريك اشتهاء ترشح انسولين متعاقب مصرف مواد قندي است. فلذا جهت كاهش اشتها لازمست از مصرف مواد قندي اجتناب نمود.
13) اجتناب از مصرف غذاهاي فريزشده و منجمد شده از توصيه‌هاي ديگري است كه لازمست به آن پايبند باشيم. بهتر است هنگام خريد اقلام غذايي، با خريد كمتر و صرفاً در زمان مورد نياز از اقلام تازه استفاده كنيم تا مجبور به فريز كردن نباشيم.
14) قرار دادن انواع آشها در رژيم غذايي كمك شاياني به تنظيم وزن مي‌نمايد. فلسفۀ نامگذاري آشپزخانه اين بوده كه محل طبخ آش بوده است. در رژيم غذايي خانوار ايراني آش پايۀ سفره ايراني بوده و تا يكصد نوع آش در منابع طب سنتي توصيف و نسخه شده است. آشها، هم غذا هستند و هم دارو؛ و توجه فراواني به مصرف ‌آنها شده است. چرا كه يك مرحله از هضم را طي كرده اند و راحت‌تر جذب بدن شده و سريعتر نيز دفع مي‌شود و موجب تسهيل عملكرد دستگاه گوارش خواهد بود.

                                                                       دکتر سعید رضا فاطمی نیا

اسامی گوناگون ریحان
به این گیاه ریحان به معنی گل و سبزه می گویند. مطابق این لغت در فارسی اسپرم است که به صورت اسپرغم، اسپرهم و اسفرم نیز گفته شده است. اسم اصلی ریحان شاه اسپرم است که آن را شاه اسپرغم، شاهپرهم و شاهسفرم نیز گفته اند. اعراب آن را سلطان الریاحین ترجمه کرده و اروپاییان نیز به آن بازیلیک یعنی سبزی سلطنتی لقب داده اند.
زمان کشت ریحان
تخم ریحان را باید اسفند و اوایل فروردین کاشت. در اوایل خرداد می توان آن را نشا کرد. برگ و گل ریحان را با فاصله بعد از باز شدن باید چید. زادگاه اسمی ریحان کشور هند است.
مشخصات کلی ریحان
ریحان گیاهی علفی، یک ساله و از تیره نعناع است که برگ و شاخه های جوان آن به صورت خام، و شیره همین اجزا به صورت عصاره تازه، و یا خشک کرده همین اجزا و تخم آن را به صورت دم کرده یا جوشانده مصرف می نمایند. این گیاه بسیار معطر بوده و به صورت بوته کوچکی به ارتفاع 15 تا 20 سانتیمتر می روید. برگهای آن دارای بریدگی های ظریفی در آن و گل آن به رنگ سفید تا گلی رنگ (بنفش تیره) است. ریحان در ایران یکی از 2 سبزیهای مهم خوراکی است و به حالت نیمه وحشی نیز در برخی نقاط می روید.
نسخه های شفابخش ریحان
درمان سردرد با ریحان: چکاندن چند قطره عطر یا اسانس برگ و گل ریحان در بینی و مالیدن آن به سر و پیشانی، سردردهای گرم مزاج را تسکین می دهد همچنین جهت رفع این گونه سردردها و سردردهایی که افراد در مسافرت به آن مبتلا می شوند بوییدن گل و برگهای ریحان بسیار مفید و مؤثر است.
رفع بدبویی دهان با ریحان: جهت رفع بدبویی دهان و آروغ های ترش و بدبو می توانید مقداری از برگهای تر و تازه ریحان را به تنهایی یا همراه برگهای تر و تازه رازیانه (بادیان) و زنیان بجوید.
رفع کندی دندانها با ریحان: جویدن برگ های تر و تازه ریحان به ویژه ریحان کوهی کندی دندانها را برطرف ساخته و نقش مهمی در سلامت دندانها ایفا می کند.
رفع بدبویی عرق با ریحان: چنانچه تخم ریحان را نرم ساییده و به تنهایی یا همراه با کمی پودر مردار سنگ به محل عرق کرده مثل کف دست و پا یا زیر بغل بپاشید و یا ضماد کنید موجب کاهش ترشح عرق گردیده و به علت معطر بودن آن، بوی بد آن را نیز برطرف می سازد.
اثر درمانی ریحان در کاهش اضطراب و بیماریهای عصبی: توصیه به استفاده از دم کرده یا عصاره برگ ها و گل ریحان به علت داشتن اثری جالب توجه بر ضد ضعف های عصبی، تشویش، تشنج، اضطراب و سایر اختلالات با منشأ عصبی از سوی پزشکان، روان درمانها و روانپزشکان می تواند نقطه عطفی بر درمان این گونه بیماریها و اختلالات عصبی باشد. جهت اثر بخشی بیشتر بهتر است علاوه بر ریحان از گیاهان آرام بخش دیگری نظیر زیرفون، رازک، سنبل الطیب و گل لاوند (اسطوخودوس) نیز استفاده شود.
درمان بواسیر خونی با ریحان: خوردن برگها و گل ریحان به صورت دم کرده، شربت یا عرق آن و همچنین خوردن تخم ریحان به صورت حل کرده در یک لیوان آب و شکر به دلیل سرشار بودن از ویتامین K جهت درمان بواسیر خونی و سایر خونریزی ها مفید است. مالیدن روغن ریحان به محل بواسیر نیز مؤثر است.
درمان آسم (تنگی نفس) با ریحان: برای افرادی که تنگی نفس به علت تجمع رسوبات در معده و سینه دارند هیچ دارویی مفید تر از عصاره برگهای ریحان نیست. به همین منظور عصاره برگهای ریحان را گرفته، با کمی شکر مخلوط کرده و میل کنید.
معالجه سیاه سرفه با ریحان: افرادی که از سیاه سرفه رنج می برند به ویژه کودکان چنانچه 15 گرم برگ ریحان را با 15 گرم برگ آویشن به مدت 10 دقیقه در یک لیتر آب دم کرده و روزی دو قاشق سوپ خوری از آن را میل نمایند نتایج شفابخشی از آن خواهند دید.
رفع آب و آفت دهان با ریحان: جویدن و مزه مزه کردن برگ های تر و تازه ریحان به دلیل داشتن طبیعت خنک و خاصیت ضد عفونی کننده و تحلیل برندگی ورم موجب رفع آب و آفت دهان می گردد.
همچنین پاشیدن پودر تخم ریحان بر محل آفت و آب دهان و زبان مفید و مؤثر است.
درمان سینوزیت با ریحان: استفاده از بخور برگهای ریحان تر و تازه در چند شب متوالی علاوه بر درمان سینوزیت در رفع سردرد و زکام نیز مؤثر است. همچنین پودر برگ ریحان به صورت انفیه در بینی یا چکاندن روغن معطر آن در بینی سبب ضد عفونی شدن سینوس ها و درمان سینوزیت می گردد.
تسکین درد گوش با ریحان: نتایج تحقیقات آزمایشگاهی نشان می دهد که اگر عصاره گرم شده ریحان را همانند چای، فلفل و زنجبیل روی گوش بگذارید، درد گوش کاهش می یابد. همچنین چکاندن روغن ریحان به صورت گرم در گوش، درد گوش را تسکین می دهد.
تصفیه کردن خون با ریحان: چون ریحان قدرت منحصر به فردی در پاک کردن خون و کشتن باکتریها دارد از این رو استفاده از آن به صور مختلف دارویی از جمله: دم کرده، جوشانده، عصاره، شربت و عرق به کلیه افرادی که غلظت خون بالا دارند توصیه می شود.
رفع بیماریهای معده و سوء هاضمه با ریحان: کسانی که از بیماریهای معده، بویژه تشنج معده رنج می برند چنانچه 5 تا 6 قطره اسانس برگ های ریحان به ویژه ریحان بنفش را روی یک حبه قند ریخته و میل کنند اثر قاطعی در رفع این گونه تشنجات و بیماریهای معده دارد.
درمان رعاف (خونریزی معده) با ریحان : افرادی که مرتب دچار خونریزی های بینی می گردند به ویژه کودکان چنانچه چند قطره عصاره غلیظ برگ یا گل ریحان را به تنهایی یا همراه با سرکه و کافور در بینی بچکانند اثر فوری در قطع خونریزی بینی آنها خواهد داشت.
درمان سرفه های خشک با ریحان: استفاده از عصاره برگ ها و گل ریحان با کمی شیر موجب رفع سینه درد و سرفه می گردد. همچنین اگر پودر تخم ریحان را باکمی پودر ثعلب و پودر کتیرای خوراکی مخلوط کرده به آرامی در یک استکان شیر گرم با کمی شکر حل کنید و میل نمایید مؤثر تر است.
رفع گرفتگی بینی و درمان گریپ با ریحان: چکاندن چند قطره روغن یا اسانس برگ و گل ریحان در بینی موجب باز شدن بینی و مجاری تنفسی و درمان گریپ می گردد. همچنین استفاده از این عمل یا پاشیدن پودر برگ خشک ولی تازه ریحان در بینی سبب از بین رفتن بدبویی بینی می گردد.
درمان گلو درد و آنژین با ریحان: غرغره آب جوشیده ریحان داروی بسیار مفیدی جهت رفع گلو درد و درمان آنژین است وخوردن جوشانده برگ ریحان، پر سیاوشان و گل زوفا جهت رفع اخلاط سینه و درمان سرفه و سینه درد مفید و مؤثر است.
درمان بی خوابی کودکان با ریحان: بوییدن اسانس یا عطر برگ های ریحان بنفش یا بوییدن برگ های تر و تازه آن موجب رفع بی خوابی کودکان می گردد. همچنین استفاده از دم کرده برگ ریحان، برگ نعناع، برگ سوسنبر و کمی گل اسطخودوس اثر قابل توجهی در رفع بی خوابی به ویژه در میان کودکان دارد.
تحلیل ورم پستان با ریحان: 50 گرم برگ ریحان تر و تازه را در ظرفی ریخته و نیم لیتر گلاب روی آن بریزید و پس از 48 ساعت گذاشتن، ابتدا با آب آن، محل ورم روی پستان را شستشو داده و سپس تفاله آن را بر محل ورم ضماد کنید و ببندید.
درمان دل پیچش شکم با ریحان: 5 مثقال دانه ریحان را نرم ساییده با سه مثقال پودر صمغ عربی مخلوط کرده و به صورت کفلمه مواقعی که دل درد و دل پیچش شکم دارید آن را میل کنید و اثر فوری آن را در رفع دل پیچش شکم و درمان دل درد ببینید.
رفع خارش پوست و درمان اگزما با ریحان: کمپرس و ضماد جوشانده ریشه و برگ های تر و تازه ریحان در یک لیتر آب بر محل خارش پوست، موجب رفع خارش آن می گردد. همچنین مالیدن گل باغچه ای که ریحان در آن کاشته باشند به محل خارش و شستن آن محل بعد از یک ساعت خارش پوست را برطرف می سازد.
نقش ریحان در درمان مالاریا: کنفرانس سلطنتی مالاریا در سال 1907 به این نتیجه رسید که استفاده از ریحان مخصوصاً ریحان بنفش تا حد زیادی فعالیت مالاریا را کاهش می دهد و از رشد آن جلوگیری می کند. از این رو استفاده مداوم از آن به افراد مبتلا به این بیماری می تواند نوید بخش درمان آن باشد.